Die Einde van Aflaatbriewe

Volgens oorlewering het Martin Luther sy 95 stellinge teen die Katolieke Kerk op 31 Oktober 1517 teen die kerkdeur van Wittenberg vasgespyker.

Die dokument, wat in Latyn geskryf was, is ook aan Albert, die aartsbiskop van Mainz gestuur. Luther het versoek dat die aartsbiskop sy stellinge aan die Skrif toets en dat die verkoop van aflaatbriewe onmiddellik stopgesit moes word.

Verskeie kopieë is deur Johann Grünenburg van Wittenberg gedruk en die 95 stellinge is binne dae in Duits vertaal. Dit het soos 'n veldbrand oor die hele Europa versprei en na 'n maand was dit ook in Engeland beskikbaar.

Reaksie uit kerk en staat het toegeneem namate minder en minder aflaatbriewe verkoop is. Dit het gou duidelik geword dat Luther se standpunte groot finansiële verliese vir die kerk en staat tot gevolg gehad het.

Alhoewel hy die kerk en teoloë van sy tyd in die 95 stellinge uitgedaag het, was daar veel meer op die spel. Die hele Middeleeuse skema van verlossing soos wat die skolastici dit uitgewerk het en die kerk dit verkondig het, het onder verdenking gekom.

Luther se fundamentele vrae oor die aard van bekering, vergifnis en verlossing het verder nie net die kerk uitgedaag nie, maar ook die hele finansiële stelsel van Europa tot in sy wese geskud.

Die hooffokus van sy kritiek word in die eerste stelling reeds duidelik: “Toe ons Here en Meester Jesus Christus gesê het: 'Bekeer julle' (Matt 4: 17) het Hy daarmee bedoel dat die hele lewe van 'n gelowige 'n lewe van bekering moet wees.”

Luther was van mening dat sondaars wat op aflaatbriewe staatgemaak het vir vergifnis, in so 'n mate deur die kerk mislei is, dat hulle vir ewig verlore was. Hy het die aflaatbriewe verder vergelyk met nette waarmee rykdom vir sommige mense ten koste van ander "gevang" is.

Luther het sy standpunt verder soos volg verwoord: "Dit is duidelik: Hy wat Christus nie ken nie, ken nie die God wat in lyding weggesteek is nie. Daarom kies hy goeie werke bo lyding, heerlikheid bo die kruis, mag bo swakheid, wysheid bo dwaasheid en in die algemeen goedheid bo boosheid. Hierdie is die mense wat die apostel 'vyande van die kruis van Christus' noem want hulle haat die kruis en lyding en het goeie werke en die heerlikheid van goeie werke lief."

Luther het opnuut onherroeplik vir Christus en die kruis gekies en so die geskiedenis van die kerk op 'n nuwe pad geplaas.

Geskryf deur Prof Johan van der Merwe (Kerkgeskiedenis-professor aan die Universiteit van Pretoria vir e-Kerkbode).

Goeie Dade

"Goeie dade maak nie van jou 'n goeie mens nie, maar 'n goeie mens doen goeie dade!"

Hierdie stelling van Luther is een van vele wat hom direk in stryd met die kerk gebring het. Hy het dit veral teen die verkoop van aflaatbriewe gehad. Op 24 Februarie 1517 het Luther die aflaatstelsel in 'n preek veroordeel. Volgens hom het die stelsel mense aangemoedig om sonde te doen en hulle daarvan weerhou om God regtig as 'n genadige Verlosser te leer ken.

Die aflaatstelsel was gebaseer op goeie werke wat uit vrees en pligsbesef gedoen is. Volgens die leerstellinge van die Middeleeuse Katolieke kerk het Christus, Maria en die heiliges sonder sonde geleef en gesterf. Hulle het ook 'n groot aantal goeie werke gedoen wat in die hemel bewaar is.

Omdat gewone mense aan die einde van hulle lewe meer sonde as goeie werke gehad het, moes hulle 'n boete daarvoor betaal. Hierdie betaling is gemaak deur 'n bepaalde tyd in die vagevuur deur te bring. Wanneer die tyd verstryk het, is 'n sondaar tot die hemel toegelaat.

Familie en vriende kon aflaatbriewe koop om 'n persoon se tyd in die vagevuur korter te maak. Lidmate kon ook terwyl hulle nog geleef het, aflaatbriewe koop wat dan van die goeie dade wat in die hemel bewaar word na hulle lewe as krediet oorgedra sou word.

Luther het die stelsel nie net in die prediking aangeval nie. Volgens tradisie het hy op 31 Oktober 1517 sy standpunt in 95 stellinge teen die kerkdeur van Wittenberg vasgespyker.

Twee sake het hom gemotiveer: Eerstens het Tetzel, 'n Dominikaanse monnik aflaatbriewe in die omgewing van Wittenberg begin verkoop. Sy bemarkingstrategie het bestaan uit 'n reusevuur wat op die dorpsplein gemaak is. Inwoners van die dorp is dan vertel dat 'n soortgelyke vuur, net veel warmer, op almal wag indien hulle nie aflaatbriewe sou koop nie.

Besigheid het gewoonlik goed verloop en die kerk het enorme bedrae geld uit die vrees van mense ingesamel. Daar is vas geglo dat wanneer 'n muntstuk in die geldkis val, 'n siel uit die vagevuur sou spring!" Die geld is vir die bou van die Basilika in Rome ingesamel waar die "bene van Petrus, Paulus en ander heiliges" in haglike omstandighede bewaar is.

Tweedens was Luther bekommerd oor die pastorale gevolge wat die verkoop van die briewe ingehou het.

Na Luther se ontmoeting met die genadige God van Romeine 1 kon hierdie bedrog nie langer voortgaan nie. Met sy 95 stellinge sou hy sy lewe op die spel plaas om dit stop te sit.

Geskryf deur Prof Johan van der Merwe (Kerkgeskiedenis-professor aan die Universiteit van Pretoria vir e-Kerkbode).

Luther se Ontdekking

"Ek het met uie aangekom en met knoffel weggegaan."

Hierdie woorde van Martin Luther vertel iets van sy ontnugtering na sy besoek aan Rome. Wat veronderstel was om 'n hoogtepunt op sy geestelike reis te wees, het in 'n nagmerrie ontaard. Hy was in sy eie woorde: "soos Jesaja 'n sondaar tussen sondaars."

Teen die tyd dat hy sy doktorsgraad op 18 Oktober 1512 van dr Andreas von Karlstadt ontvang het, het Luther al die moontlikhede wat die kerk gebied het om vrede te vind, uitgeput.

Hoe meer hy daarna gestreef het om die beeld van 'n kwaai God af te skud, hoe minder het hy dit reggekry. Hy kon op geen manier van sy eie skuld ontslae raak wanneer hy oor die regverdige God nagedink het nie. Luther kon die God wat hy as kind leer ken het, vrees of selfs haat, maar liefhê nooit.

Die jong monnik sou egter in sy soeke na die regverdige God nie rus voordat hy Hom gevind het of homself oortuig het "dat so 'n God nie bestaan nie".

In die herfs van 1515 tref ons Luther by die Universiteit van Wittenberg aan waar hy klas gee oor Paulus se brief aan die Romeine. Hoe meer Luther met die teks van Romeine geworstel het, hoe meer het hy hom blindgestaar teen 'n kwaai God.

Die deurbraak kom wanneer Luther, na dae en nagte se worsteling oor Romeine 1:17 ontdek dat die "regverdigheid van God in die evangelie geopenbaar word" en dat "die regverdiges deur geloof sal leef".

Skielik het hy verstaan dat God mense uit genade vryspreek omdat hulle glo. Oor hierdie ontdekking skryf Luther: "Skielik het ek gevoel of ek weer gebore word en het ek geglo dat ek die paradys deur wyd geopende deure binnegegaan het."

Hierdie bewuswording het Luther onder meer laat sê: "'n Christen is vry van alle dinge: hy het geen goeie dade nodig om geregverdig en gered te word nie, maar hy ontvang alles in oorvloed deur geloof alleen."

Wat die kerk as instituut deur sy sakramente nie vir Luther kon doen nie, het die Woord gedoen. Christus het vir sondaars gesterf en wie in Hom glo is uit genade vrygespreek en gered. Uiteindelik het Luther 'n regverdige God gevind!

Hierdie "ontdekking" sou die gang van die geskiedenis van die kerk verander.

Geskryf deur Prof Johan van der Merwe (Kerkgeskiedenis-professor aan die Universiteit van Pretoria vir e-Kerkbode).